Τί είναι οι κρότωνες (ή τσιμπούρια);

Κρότωνες ή τσιμπούρια είναι τα αρθρόποδα που απομυζούν αίμα από τα ζώα και τον άνθρωπο. Έχουν 4 ζεύγη ποδιών και το μέγεθός τους, είναι 2-6 χιλιοστά τα αρσενικά (Εικόνα 1) και 3-16 χιλιοστά τα θηλυκά (Εικόνα 2).

Πώς είναι, πώς διατρέφονται και πώς αναπνέουν;

Η ράχη των αρσενικών, είναι σκουρόχρωμη, ενώ στα θηλυκά σκουρόχρωμο είναι μόνο το μπροστινό τμήμα της ράχης (Εικόνα 2). Τα στοματικά μόρια προεξέχουν από το μπροστινό μέρος του σώματος.

Το άνοιγμα του στόματος βρίσκεται στη βάση μιας αγκαθωτής λόγχης, στο κέντρο των στοματικών μορίων και δεν φαίνεται. Όταν η αγκαθωτή λόγχη βυθίζεται από τον κρότωνα μέσα στο δέρμα του ζώου ή του ανθρώπου, τότε η λόγχη ανοίγει σε ολόκληρο το μήκος της, ενώ στη βάση της εμφανίζεται το άνοιγμα του στόματος και αρχίζει η απομύζηση του αίματος.

Οι κρότωνες αναπνέουν από δύο οπές, οι οποίες βρίσκονται στις δύο πλευρές του σώματος, πίσω από το 4ο ζεύγος των ποδιών τους.

Πώς συγκρατούνται οι κρότωνες επάνω στο δέρμα;

Η αγκαθωτή λόγχη, στη βάση της οποίας βρίσκεται το άνοιγμα του στόματος, καλύπτεται εξωτερικά από πολλά μικρά αγκάθια που κατευθύνονται προς τα πίσω. Έτσι, όταν ο κρότωνας τη βυθίζει στο δέρμα, τα αγκάθια ανορθώνονται (όπως τα λέπια του φιδιού) και ο κρότωνας σταθεροποιείται στο δέρμα (Εικόνα 3). Ο κρότωνας μένει ακίνητος για πολλές ώρες ή ημέρες και σταδιακά διογκώνεται από το αίμα που πίνει (μοιάζει με κρεατοελιά που μεγαλώνει όμως γρήγορα, Εικόνα 4).

Πού ζουν και πώς αναπτύσσονται οι κρότωνες;

Ο θηλυκός κρότωνας, αφού ολοκληρώσει την απομύζηση του αίματος, εγκαταλείπει το ζώο ή τον άνθρωπο και πέφτει στο έδαφος. Εκεί, γεννάει έως 18.000 αυγά μέσα σε ρωγμές και εσοχές τοίχων, κάτω από ξύλα, πέτρες και χόρτα (Εικόνα 5α) και ύστερα πεθαίνει.

Από κάθε αυγό βγαίνει σε 3-6 εβδομάδες, μια προνύμφη (“τσιμπουράκι”, Εικόνα 5β), που ανεβαίνει στην κορυφή των χόρτων (Εικόνα 5γ) και προσπαθεί να γαντζωθεί με τα μπροστινά της πόδια σε κάποιο ζώο ή στον άνθρωπο που θα περάσει από εκεί. Βρίσκει περιοχές του σώματος που έχουν λεπτό δέρμα και βυθίζει την αγκαθωτή λόγχη μέσα σε αυτό. Η αγκαθωτή λόγχη ανοίγει στη μέση, εμφανίζεται το στοματικό άνοιγμα και αρχίζει η απομύζηση του αίματος, η οποία διαρκεί μερικές ώρες ή ημέρες. Η προνύμφη σε 5-7 εβδομάδες εξελίσσεται σε νύμφη επάνω στο ζώο ή αφού πέσει στο έδαφος. Πίνει αίμα από κάποιο ζώο ή από άνθρωπο και σε διάστημα 10-18 εβδομάδων, εξελίσσεται σε ενήλικο αρσενικό ή θηλυκό κρότωνα αφού προηγουμένως πέσει στο έδαφος.

Οι κρότωνες αντέχουν σε νηστεία για 3 έως 18 χρόνια.

Εικόνα 5
(α-Γέννηση των αυγών, β-Εκκόλαψη των προνυμφών, γ-Αναρρίχηση στα χόρτα και αναμονή για κάποιο ζώο ή άνθρωπο).

Ποιά είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος για τη μόλυνση των ζώων και του ανθρώπου και πόσο συχνή είναι η μόλυνση στη χώρα μας;

Οι ιδανικότερες συνθήκες για να μολυνθούν τα ζώα και ο άνθρωπος με κρότωνες, επικρατούν την άνοιξη και το φθινόπωρο (15-20ºC, σχετική υγρασία 80-95%).

Στη χώρα μας, οι κρότωνες βρίσκονται συνήθως στα βοοειδή, στο πρόβατο, στην αίγα (στο 5-75% των ποιμνίων αιγών), στο σκύλο, στην αλεπού, στα ιπποειδή, στο λαγό, στο σκαντζόχοιρο, στα πτηνά, στην ινδόρνιθα (2%), στα ερπετά κ.ά., και σποραδικά, στον άνθρωπο.

Τί προκαλεί ο κρότωνας στα ζώα και στον άνθρωπο στη χώρα μας;

Όταν ο κρότωνας βυθίζει την αγκαθωτή λόγχη μέσα στο δέρμα για να απομυζήσει αίμα από το ζώο, δημιουργείται μια οπή στο δέρμα (π.χ. λόγω των οπών από κρότωνες περίπου το 70% των δερμάτων από τις αίγες είναι ακατάλληλο για τη βυρσοδεψία). Επίσης, ο κρότωνας μπορεί να μεταφέρει στα ζώα διάφορους παθογόνους παράγοντες, όπως ρικέτσιες, Babesia κ.ά.

Τέλος, όταν ο αριθμός των κροτώνων επάνω σε ένα νεαρό ζώο είναι πολύ μεγάλος, τότε το ζώο εξασθενεί και είναι αναιμικό (ένας ενήλικας θηλυκός κρότωνας μπορεί να απομυζήσει την ημέρα περίπου 1 κ. εκατ. αίμα).

Στον άνθρωπο, συνήθως παρατηρείται στην περιοχή του νύγματος ερυθρότητα, χωρίς όμως να εμφανίζεται πόνος ή κνησμός. Ο κρότωνας παραμένει ακίνητος με βυθισμένη την αγκαθωτή λόγχη μέσα στο δέρμα (μοιάζει με κρεατοελιά που διογκώνεται όμως σημαντικά σε διάστημα λίγων ωρών ή ημερών). Στη χώρα μας δεν υπάρχουν επικίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου παθογόνοι παράγοντες που μεταδίδονται από κρότωνες.

Πώς πρέπει να απομακρύνεται ο κρότωνας από το δέρμα;

Δείτε σχετικό άρθρο “Πως πρέπει να αφαιρείται ένα τσιμπούρι από το δέρμα.”

Υπάρχει τρόπος να προλάβουμε τη μόλυνση από κρότωνες;

Για να προληφθεί η μόλυνση σε ζώα, που ζουν σε στάβλο, γίνονται ψεκασμοί ή επιπάσεις με κροτωνοκτόνα φάρμακα στο δάπεδο και στους τοίχους του στάβλου.

Για να προληφθεί η μόλυνση του ανθρώπου από κρότωνες, πρέπει να αποφεύγεται η είσοδος σε βοσκότοπους όπου βόσκουν μολυσμένα βοοειδή κ.ά., επειδή επάνω στα χόρτα βρίσκονται οι προνύμφες και οι νύμφες των κροτώνων που γαντζώνονται στο παντελόνι, στο φόρεμα κ.ά. Επίσης, πρέπει να φροντίζεται ο σκύλος, που μπαίνει μέσα στο σπίτι, να μη έχει κρότωνες, επειδή αν κάποιος θηλυκός κρότωνας πέσει στη φλοκάτη ή τη μοκέτα και γεννήσει (έως 18.000 αυγά), τότε δύσκολα αντιμετωπίζονται οι προνύμφες που εκκολάπτονται από τα αυγά και διασκορπίζονται μέσα στο σπίτι.